Araştırma Makalesi | Açık Erişim
UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 2025, Clt. 1(2) 176-193
Yeni Etnografide Maddi Dönüş ve Arjun Appadurai’nin Nesne Merkezli Yaklaşımı
ss. 176 - 193 | DOI: https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1337.8
Yayın Tarihi: Temmuz 13, 2025 | Görüntüleme Sayısı: 17/12 | İndirilme Sayısı: 25/19
Özet
Bu makalede, antropolojide son yıllarda ivme kazanan “maddi dönüş” kuramsal yönelimini, Arjun Appadurai’nin nesne merkezli yaklaşımı bağlamında yeniden ele alıyor; bu yaklaşımın etnografik yöntem ve kültürel analiz üzerindeki etkilerini teorik ve metodolojik boyutlarıyla inceliyorum. Klasik antropolojide insan-merkezli yaklaşım, kültürel nesneleri çoğunlukla dilin ve ritüelin taşıyıcısı olarak görmüş; onları toplumsal yapının yüzeyindeki ikincil yansımalar olarak konumlandırmıştır. Oysa son yıllarda gelişen yeni kuramsal yönelimler, bu bakış açısını sorgulayarak maddi dünyanın analizdeki rolünü ön plana çıkarmıştır. “Maddi dönüş” yalnızca kültürel çözümlemeyi genişletmekle kalmaz; etnografik yöntemi de duyusal, bedensel ve maddi boyutlarıyla yeniden düşünmeyi mümkün kılar. Bu bağlamda, Appadurai’nin yaklaşımı, nesneleri yalnızca sembolik taşıyıcılar olarak değil; toplumsal ilişkileri kuran ve dönüştüren dinamik aktörler olarak ele alır. “Değerin dolaşımı” ve “nesnelerin sosyal yaşamı” kavramları, nesnelerin üretim, değişim ve tüketim bağlamlarında sürekli yeniden konumlandığını ortaya koyar. Bu kuramsal zemini Bruno Latour’un aktör-ağ kuramı ve Sarah Pink’in duyusal etnografisiyle birlikte ele alıyor; yüksek lisans çalışmam kapsamında Sakarya’da gerçekleştirdiğim saha deneyimiyle ilişkilendiriyorum. Keşkek kazanı, tahta kaşık, odun ateşi ve mekânsal düzen gibi unsurların yalnızca teknik araçlar değil; topluluğun ritmini belirleyen, sosyal hiyerarşileri şekillendiren aktörler olduğunu gözlemledim. Bu nedenle kültürel nesneleri sabit kategorilerle değil; bağlamsal, ilişkisel ve bedensel dinamiklerle ele almanın hem etnografik gözlem hem de yazı açısından dönüştürücü bir imkân sunduğunu savunuyorum.
Anahtar kelimeler: Arjun Appadurai, maddi dönüş, nesnelerin dolaşımı, duyusal etnografi, aktör-ağ kuramı
APA 7th edition
Yavas, N. (2025). Yeni Etnografide Maddi Dönüş ve Arjun Appadurai’nin Nesne Merkezli Yaklaşımı. UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), 176-193. https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1337.8
Harvard
Yavas, N. (2025). Yeni Etnografide Maddi Dönüş ve Arjun Appadurai’nin Nesne Merkezli Yaklaşımı. UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), pp. 176-193.
Chicago 16th edition
Yavas, Nurullah (2025). "Yeni Etnografide Maddi Dönüş ve Arjun Appadurai’nin Nesne Merkezli Yaklaşımı". UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 1 (2):176-193. https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1337.8
Appadurai, A. (Ed.). (1986). The Social Life of Things: Commodities in Cultural Perspective. Cambridge University Press.
Appadurai, A. (2006). The Thing Itself. Public Culture, 18(1), 5 21. https://doi.org/10.1215/08992363-18-1-15
Artan, C. (2020). Küreselleşme ve Popüler Kültürün Yükselişi. NOSYON: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi (4), 25-35.
Calhoun, C. (1994). Social Theory and The Politics of Identity. Blackwell.
Clifford, J., Marcus, G. E. (Ed.). (1986). Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. University of California Press.
Greenwood, D., (2018). The Taming of Evolution: The Persistence of Nonevolutionary Views in the Study of Humans. Cornell University Press, 2018. Project MUSE. https://dx.doi.org/10.1353/book.57420
Harris, M., (1974). Cows, Pigs, Wars and Witches – The Riddles of Culture. Random House, New York.
Harris, M. (1979). Cultural Materialism: The Struggle for a Science of Culture. New York: Random House.
Kopytoff, I. (1986). The Cultural Biography of Things: Commoditization as Process. The Social Life of Things: Commodities in Cultural Perspective. Cambridge University Press, 64-91.
Latour, B., (2005). Reassembling the Social-An Introduction to Actor-Network-Theory. Oxford University Press Inc., New York.
Marx, K., (2011). Kapital-Ekonomi Politiğin Eleştirisi. Yordam Kitap, İstanbul.
Mauss, M., (2002). The Gift. Routledge Classics, London and New York.
Miller, D., (1998). Material Culture: The Social Life Of External Objects. British Journal of Psychotherapy, 14(4), 483-492.
Miller, D. (1998). Why Some Things Matter. D. Miller (Ed.), Material Cultures: Why Some Things Matter. University of Chicago Press, 3-21.
Mukerji, C., (2015). The Material Turn. Emerging Trends in the Social and Behavioral Sciences, Robert Scott and Stephen Kosslyn (Ed.). New York: John Wiley & Sons.
Pink, S., (2009). Doing Sensory Ethnography. Sage Publications.
