Araştırma Makalesi | Açık Erişim
UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 2025, Clt. 1(1) 44-54
Rumeli ve Balkan Türkülerinin Ezgilerinde Mekân
ss. 44 - 54 | DOI: https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1115.4
Yayın Tarihi: Ocak 18, 2025 | Görüntüleme Sayısı: 29/11 | İndirilme Sayısı: 37/11
Özet
Mekân kelimesi “barınılacak yer”, “hane”, “coğrafi parça” gibi anlamlar içerir. Mecazi olarak da “işletme”, “sahip olunan yer” anlamında da kullanılır. Edebiyatta özellikle kurgusal eserlerde “olayın geçtiği yer” şeklinde tanımlanır. Kökenleri Orta Asya’dan beslenerek gelen kadim Anadolu kültürünün temel ögelerinden biri olan türkülerde de mekân kavramı belirli duyguların oluşturulması, dinleyicinin hayal gücünü ortaya çıkarması ve düşüncenin işlenmesi amacıyla yoğun bir şekilde işlenmiştir.Türküler üzerinde çeşitli özelliklerin incelenmesi ve bilimsel olarak ortaya konulması amacıyla farklı alanlardan çok sayıda araştırmacı çalışma yapmıştır. Bunlar “araştırma”, “derleme”, “inceleme”, “tasnif”, “yayın”, “icra” çalışmaları şeklinde ayrı ayrı veya bir bütün olarak çalışma konusu olabilir. Bu çalışmalarda türküler; “konuları”, “ezgi yapıları”, “tür ve şekil yapıları”, “yöresel özellikleri” ve “yayılma sahaları” gibi çeşitli açılardan değerlendirilmiştir. Geleneksel açıdan bu tasnif şekli doğrudur. Şu ana kadar yapılan türkü tasnifleri neredeyse birbirinin aynısı olarak ortaya konulmuştur. Ancak türkülerin sadece ezgi, şekil ve konu başlıklarından ibaret olmadığı tarzındaki bir bakış açısı ve düşünce şu ana kadar tasnif çalışmalarında pek önemsenmemiştir.Edebi ürünlerde olaya ait anlatımlarda her zaman olayın kurgulandığı ya da duyusal / duygusal ilişki kurulduğu bir mekân da vardır. Edebi eserin başlangıcı konusunda da türe, eserin içeriğine, amaçlanan duygu ve düşünceye ve kullanılacak tekniğe uygun biçimlerde oluşturulur. Bu makalede, Trakya ve Rumeli türkülerinde ilk mısraın veya birbiriyle bağlantılı olarak ilk iki mısraın konunun somutlaşmasını sağlamak ve gerçeklik duygusunu ortaya çıkarmak amacıyla bir mekâna atıfla başladığı belirlenmiştir. Bu mekanlar (1) “türkünün geçtiği mekânı ve türkünün nereye ait olduğunu belirtmek”, (2) “olayın geçtiği yeri bildirmek”, (3) “türkünün maksadını ve mesajını ifşa etmek”, (4) “olayın trajik veya dramatik bir durumu arz ettiğini işaretlemek”, (5) “konunun içeriğine uygun bir sembol olarak kullanmak” ve (6) “türkünün kahramanının son durumunu belirtmek” gibi başlıklar altında toplamak mümkündür. Mekânların türleri ile ilgili olarak, (1) “şehir veya yerleşim adları”, (2) “ırmak, dağ gibi coğrafi unsurlar”, (3) “liman, pazarlar, çarşı gibi ticari mekânlar”, (4) “pencere, oda, çeşme gibi dar mekânlar”, (5) “yol, avlu, evlerinin önü” gibi belirsiz mekânlar ile (6) “kahve fincanı, kese, mendil, giysi gibi eşya ve aletlerden oluşan gizli mekânlar” şeklinde bir sınıflandırma yapılabilir.İncelenen türkülerin sözel yapısı da değerlendirilmiş ve türkülerin belirli bir sıra içinde oluşturulduğu belirlenmiştir. Rumeli ve Balkan Türkülerinin sözleri, sıralama, mekanların türkülerde kullanıldığı yerler, kullanılma işlevleri ve tasnifleri bu makalede araştırmanın ana ekseninin oluşturmaktadır.
Anaktar kelimeler: mekân, türkü, Balkan ve Rumeli, türkülerin yapısı, mekânın işlevleri
APA 7th edition
Altinkaynak, E. (2025). Rumeli ve Balkan Türkülerinin Ezgilerinde Mekân. UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(1), 44-54. https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1115.4
Harvard
Altinkaynak, E. (2025). Rumeli ve Balkan Türkülerinin Ezgilerinde Mekân. UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(1), pp. 44-54.
Chicago 16th edition
Altinkaynak, Erdogan (2025). "Rumeli ve Balkan Türkülerinin Ezgilerinde Mekân". UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 1 (1):44-54. https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1115.4
Arseven, V., (1961). Halk müziğinde söz I. Türk Folklor Ara?tırmaları, C. VI, S. 138.
Arsunar, F., (1947). Anadolu halk türkülerinden örnekler C. I. Ankara, Halkevi Yayınları.
Arsunar, F., (1948). Anadolu halk türkülerinden örnekler, C. II. Ankara, Halkevi Yayınları.Ataman, S. Y. (1951). Memleket havaları. İstanbul, Saka Matbaa.
Atılgan, H .l. (1979). Hikâyeli Çukurova türküleri. Hatça Kız. Sivas Folkloru, S. VII (76- 77), (Mayıs-Haziran), s. 19.
Hamdi H. (2008). Makedonya Türklerince söylenen türküler. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Bayrak, M. (1996). Öyküleriyle halk anlatı türküleri. Ankara, Baran Ofset.
Bekki, S. (2004). Ba? yastıkta göz yolda Sivas türküleri. İstanbul, Kitabevi Yayınları Ocak
s. 2301-2302.
Boratav, P. N. (1995). 100 soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul, Gerçek Yayınları.
Elçin, Ş. (1992). “Türkü”, Türk dünyası el kitabı, Ankara, C. III, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Kaçar (Yahya), G. (2008). Rumeli türküleri. Erdem, (51), 217 – 234.
Kaya, D. (1999). Anonim halk şiiri. Ankara, Akçağ Yayınları.
Nakip, M. (1991). Kerkük Türk halk musikisinin tasnifi ve tahlili. Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
Özbek, M. (1994). Folklor ve türkülerimiz. İstanbul, Ötüken Neşriyat.
Özdemir, F. (1991). Anadolu destanlarının biçimleri ve çeşitli temaları. Kültür bakanlığı Yayınları.
Öztelli, C. (1973). Evlerinin önü. İstanbul, Hürriyet Yayınları.
Tan, N.- Salih T. (2001). Van halk müziğine giriş. Sözlü ve sözsüz ezgiler. Ankara, Van Valiliği Yayınları.
Tüfekçi Neriman – Tüfekçi Nida (1964). Memleket türküleri. İstanbul, Hakan Yayınevi.
Terzibaşı, A. (1975). Kerkük hoyratları ve manileri. İstanbul, Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
Turhan S. (2017). Trakya – Rumeli Türk halk müziği ve halk oyunları. İstanbul, Motif Vakfı yayınları C. I.
Turhan S. (2017). Trakya – Rumeli Türk halk müziği ve halk oyunları. İstanbul, Motif Vakfı yayınları C. II.
Turhan S. (2017). Trakya – Rumeli Türk halk müziği ve halk oyunları. İstanbul, Motif Vakfı yayınları C. III.
Yaltırık, H. (2023). Balkanlarda üç büyük yatır hakkındaki nefes örnekleri. Balkanlarda
Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları, 5(2), 161-180.
Dijital Kaynaklar
https://www.youtube.com/watch?v=bYWakixfQhY (Alıntılanma 01. 03. 2014, saat:
12:59)
https://www.youtube.com/watch?v=qJ0558hVIY0, alıntılanma, 01. 03. 2024 saat:
13.59
https://www.youtube.com/watch?v=4QzxrGu0BS8 alıntılanma 01. 03. 2024, saat,
13:48
https://www.google.com/search?q=rodoplardan+%C3%A7%C4%B1kt%C4%B1m+yol a&oq=rodoplardan+%C3%A7%C4%B1kt%C4%B1m+yola&gs_lcrp=EgZjaHJvbWUyBgg AEEUYOTIHCAEQIRigATIHCAIQIRigATIHCAMQIRigAdIBCTc0MzBqMGoxNagCALACA
A&sourceid=chrome&ie=UTF-8#fpstate=ive&vld=cid:60ea3aa7,vid:CPV-soOiZFY,st:0. Alıntılanma, 01. 03. 2024, saat: 14:32)
https://www.youtube.com/watch?v=xLBKE6SdtH0 alıntılanma: 01. 03. 2024, saat:14:34
https://www.youtube.com/watch?v=ftR83hRTnVs alıntılanma: 01. 03. 2024, saat:
14:50
https://www.repertukul.com/ODUNCULAR-DAGDAN-ODUN-INDIRIR-4792 alıntılanma:
01. 03. 2024 saat: 15:00)
https://www.youtube.com/watch?v=RlGCNq yUc alıntılanma: 01. 03. 2024, saat:
15:06
